قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟

سوآپ چیست

قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟

[ویکی فقه] سوآپ. سوآپ، به معنای معامله پایاپای (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است.
سوآپ در لغت به معنای معامله پایاپای (ارز)، معاوضه، عوض کردن، مبادله کردن، بیرون کردن، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی) است. قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می کند. معمولا محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش های آتی یک یا چند متغیر بازار است. اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ منعقد شدند. از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم گیری داشته است. در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقّات خارج از بورس به صورت سوآپ انجام می شود.
هال، جان، مبانی مهندسی مالی، ترجمه سجاد سیّاح و علی صالح آبادی، تهران، رایانه تدبیرپرداز، ۱۳۸۴، چاپ اول، ص۲۵۹.
۱. دارایی پایه؛ موضوع قرارداد است و هدف از قراداد، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است. به طور معمول، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است:الف) ورقه قرضه با ریسک اعتباری.ب) وام.ج) پرتفوی (سبد دارایی ها در بورس) مرجع متشکل از اوراق قرضه و وام ها.د) شاخص مربوط به بخشی از بازار اوراق قرضه.ه) شاخص سهام.۲. فروشنده سوآپ (Swap Seller)؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می کند. به فروشنده سوآپ، خریدار حمایت نیز گفته می شود.۳. خریدار سوآپ (Swap Buyer)؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می کند، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه گذار نیز گفته می شود.
سیدعباس موسویان و سیدمحمدمهدیموسوی بیوکی، بررسی امکان استفاده ازسوآپ بازده کل جهت مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، مجله علمی- پژوهشی اقتصاد اسلامی، ۱۳۸۹، ش۳۷، ص۱۲۵.
سوآپ، انواع فراوانی دارد. از بین انواع قراردادهای سوآپ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره، مهم ترین و پرکاربردترین ها است.
← سوآپ های نرخ بهره
.

دانشنامه عمومی

سوآپ (مالی). قرارداد سوآپ یا معاوضه یا تاخت نوعی از ابزار مشتقه است که در آن یک طرف قرارداد نسبت به معاوضه عواید ناشی از ابزار مالی خود با عواید ناشی از ابزار مالی طرف مقابل اقدام می کند. عواید چنین قراردادی بستگی به نوع ابزار مالی مورد معامله دارد. برای مثال در معاوضه یا سوآپ اوراق قرضه منظور از عواید می تواند سود آن اوراق و به صورت کوپن های مربوط به آن باشد. این گونه از قراردادها معمولاً شامل تاریخ پرداخت و نیز نحوه محاسبه عواید یا جریانهای نقدی مورد معامله می باشد.
ویکی پدیا انگلیسی
اولین سوآپ در سال ۱۹۸۱ میلادی بین شرکت IBM و بانک جهانی صورت گرفت. امروزه قراردادهای سواپ جزء مهمترین قراردادهای مالی مورد استفاده در دنیا می باشند. چنانچه مطابق گزارش بانک تسویه حساب های بین المللی در سال ۲۰۱۰ حجم این نوع از قراردادها بیش از ۳۴۸ تریلیون دلار بوده است.

پیشنهاد کاربران

در زبانزد بازرگانی به هم پذیری میان دو سوی داد و ستد رو میگند که در آینده بخوان با دو جور پرداخت گوناگون بده بستونشون رو دستادستی ( نقدی ) تاخت بزنند.
برابر پارسیش شاید بشه تاخت زدنی گفت.

قرارداد سوآپ ارزی چیست؟ / کاهش هزینه‌های دستیابی به سرمایه‌های خارجی با مبادله ارزی

استاد علوم بانکی گفت: دولت چین در حال تقویت سیاست داخلی سازی RMB با توافقنامه مبادله است. از سال ۲۰۰۸، توافقنامه مبادله دوجانبه با کشور‌های مختلف از جمله کره جنوبی، سنگاپور، اندونزی، هند، روسیه و نیجریه منعقد کرده است.

مهرداد حاجی زاده فلاح؛ مدرس علوم بانکی قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ دانشگاه در یادداشتی اختصاصی برای گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو درباره قرارداد سوآپ ارزی نوشت: قرارداد مبادله ارزی (که به آن معامله ارز مبادله ای نیز گفته می شود) قراردادی مشتق شده بین دو طرف است که شامل مبادله پرداخت سود و همچنین مبادله مبالغ اصلی در موارد خاص است که با ارزهای مختلف انجام می شود. اگرچه قراردادهای مبادله ارزی معمولاً به معنی مبادله مبالغ اصلی است ، اما برخی از مبادلات ممکن است فقط به انتقال سود پرداختی نیاز داشته باشند.

قرارداد سوآپ

سواپ در لغت به‌معنای معامله پایاپاى، معاوضه، عوض‌کردن، مبادله‌کردن و جانشین‌کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو طرف برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت) است. اولین سواپ در سال ۱۹۸۱ میلادی بین شرکت IBM و بانک جهانی صورت گرفت. هرچند سابقه طراحی و ابداع سوآپ (swaps) نسبت به سایر مشتق‌های مالی کمتر است، اما اهمیت آن کم نیست. به عبارت دیگر، چنانچه اندازه بازار سوآپ را موردتوجه قرار دهیم، شاید بتوان آن را نسبت به سایر مشتق‌های مالی پراهمیت‌تر دانست. درواقع، سوآپ توافقی است بین دو طرف تا مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی آتی را با یکدیگر معاوضه کنند. در اکثر مواقع، یک‌طرف سواپ مبالغی را برحسب یک متغیر تصادفی نظیر نرخ بهره، نرخ ارز، بازده سهام و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌نماید. این پرداخت‌ها به پرداخت‌های متغیر (variable) یا شناور (floating) موسوم است. طرف دیگر سوآپ ممکن است مبالغی را به صورت ثابت و یا شناور بر پایه‌یک متغیر تصادفی دیگر پرداخت نماید. در حالی‌که در قراردادها و پیمان‌های آتی و اختیار معامله از عبارت خریدار و فروشنده برای طرفین معامله استفاده می‌گردد، در مورد سوآپ چنین ادبیاتی چندان رایج نیست. در عوض، در سواپ یک‌طرف معامله به عنوان پرداخت‌کننده برحسب نرخ شناور و طرف دیگر به عنوان پرداخت‌کننده برحسب نرخ ثابت شناخته می‌شود. البته، در برخی از قراردادهای سوآپ، هر دو طرف معامله برحسب نرخ شناور به طرف مقابل پرداخت می‌نمایند.

آنالیز قراردادهای مبادله ارز

یک مبادله ارزی شامل دو جریان پرداخت سود ثابت یا شناور است که با دو ارز صورت می گیرد. انتقال پرداخت سود در تاریخ های از پیش تعیین شده رخ می دهد. علاوه بر این ، اگر طرفین مبادله قبلاً مبادله مبالغ اصلی را قبول کرده باشند ، این مبالغ نیز باید در تاریخ سررسید با همان نرخ ارز مبادله شوند.

مبادله ارز در درجه اول برای جلوگیری از خطرات احتمالی مرتبط با نوسانات نرخ ارز و یا به دست آوردن نرخ بهره پایین تر وام با ارز خارجی است. مبادله معمولاً توسط شرکتهایی که در کشورهای مختلف فعالیت می کنند استفاده می شود. به عنوان مثال ، اگر شرکتی در خارج از کشور تجارت می کند ، در عوض قرض گرفتن پول از یک بانک خارجی ، معمولاً از سوآپ ارزی برای بازیابی نرخ های وام مطلوب تر در ارز محلی خود استفاده می کند. به عنوان مثال ، ممکن است یک شرکت با ارز داخلی وام بگیرد و با یک شرکت خارجی قرارداد سوآپ منعقد کند تا نرخ سود مطلوب تری از ارز خارجی را بدست آورد که در غیر اینصورت در دسترس نیست.

مکانیزم قراردادهای سوآپ ارز چگونه است؟

برای درک سازوکار قراردادهای مبادله ارزی ، به مثال زیر توجه کنید:

شرکت A یک شرکت مستقر در ایالات متحده است که قصد دارد فعالیت خود را در اروپا گسترش دهد. شرکت A برای تأمین مالی توسعه اروپا به ۸۵۰،۰۰۰ یورو نیاز دارد.

از طرف دیگر ، شرکت B یک شرکت آلمانی است که در ایالات متحده فعالیت می کند. شرکت B می خواهد شرکتی را در ایالات متحده خریداری کند تا تجارت خود را متنوع کند. برای معامله خرید شرکت به ۱ میلیون دلار آمریکا نیاز دارد.

نه شرکت A و نه شرکت B پول کافی برای تأمین اعتبار پروژه های مربوطه خود ندارند. بنابراین، هر دو شرکت به دنبال به دست آوردن بودجه لازم از طریق تأمین مالی بدهی خواهند بود. شرکت A و شرکت B ترجیح می دهند با ارزهای داخلی خود وام بگیرند (که با نرخ بهره کمتری می توان وام گرفت) و سپس با یکدیگر توافق نامه مبادله ارز را انجام دهند.

مبادله ارزی بین شرکت A و شرکت B را می توان به روش زیر طراحی کرد. شرکت A با اعتبار ثابت ۳‌.۵٪ از بانک A خط اعتباری معادل ۱ میلیون دلار دریافت می کند. در همان زمان ، شرکت B مبلغ ۸۵۰.۰۰۰ یورو از بانک B با نرخ بهره شناور ۶ ماهه LIBOR وام می گیرد. شرکت ها تصمیم می گیرند با یکدیگر توافق نامه مبادله ای ایجاد کنند.

طبق توافق ، شرکت A و شرکت B باید مبالغ اصلی (۱ میلیون دلار و ۸۵۰.۰۰0 یورو) را در ابتدای معامله مبادله کنند. علاوه بر این، طرفین باید پرداخت سود را به صورت نیمه سالانه مبادله کنند.

شرکت A باید به شرکت B نرخ بهره با نرخ شناور یورو را پرداخت کند ، در حالی که شرکت B با نرخ ثابت دلار پرداختی را به دلار آمریکا به شرکت A پرداخت خواهد کرد. در تاریخ سررسید، شرکت ها مبالغ اصلی را با همان نرخ (۱ دلار = 0.85 یورو) بازپرداخت می کنند.

انواع قراردادهای مبادله ارز

مشابه سوآپ نرخ بهره ، سوآپ ارزی را می توان بر اساس انواع پایه های قرارداد طبقه بندی کرد. انواع معمول سوآپ ارزی شامل موارد زیر است:

۱. ثابت در برابر شناور

یک پایه مبادله ارزی نشان دهنده جریان پرداخت های نرخ بهره ثابت است در حالی که پای دیگر جریان پرداخت نرخ بهره شناور است.

۲. شناور در برابر شناور (مبادله مبنا)

مبادله شناور در مقابل شناور معمولاً به عنوان مبادله مبنایی شناخته می شود. در مبادله مبنایی ، هر دو پایه مبادله هر دو نشان دهنده پرداخت نرخ بهره شناور است.

۳. ثابت در قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ مقابل ثابت

هر دو جریان قرارداد تعویض ارز شامل پرداخت های ثابت نرخ بهره است.

به عنوان مثال ، هنگام انجام مبادله ارزی بین USD به CAD ، طرفی که تصمیم به پرداخت نرخ بهره ثابت برای وام CAD می گیرد می تواند آن را با نرخ بهره ثابت یا شناور در USD مبادله کند. مثال دیگر مربوط به نرخ شناور است. اگر یک طرف بخواهد نرخ شناور وام CAD را مبادله کند ، می تواند آن را قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ با نرخ ثابت یا شناور در دلار نیز معامله کند. پرداخت نرخ بهره به صورت سه ماهه یا نیمه سالانه محاسبه می شود.

قیمت سوآپ ارزی چگونه است؟

قیمت گذاری به عنوان مقداری براساس اسپرد LIBOR +/- بیان می شود که براساس ریسک اعتباری بین طرف های مبادله است. LIBOR نرخ بهره محکمی تلقی می شود که بانک های بزرگ جهانی برای وام های کوتاه مدت در بازار بین بانکی به یکدیگر وام می دهند. این اسپرد از ریسک اعتباری ناشی می شود ، و معمولا حق بیمه ای است که براساس احتمال توانایی طرف برای بازپرداخت بدهی ای که با بهره خود قرض گرفته اند.

مزایای توافقنامه مبادله ارز بین کشورها

مبادله نرخ بهره شامل مبادله جریان وجوه نقد بین دو طرف بر اساس پرداخت سود برای مقدار مشخصی از سرمایه است. در مورد مبادله نرخ بهره ، اصل مبادله نمی شود. در عوض، میزان سرمایه برای هر دو قسمت ارز یکسان است و یک پرداخت ثابت اغلب با یک پرداخت متغیر مرتبط با نرخ بهره به طور معمول لیور مبادله می شود. LIBOR نرخ محکمی است که در آن بانك ها صندوق های سرمایه گذاری متقابل را برای وام های كوتاه مدت وام می دهند.

پرداخت سود در طول عمر سوآپ

این نشان دهنده مجموعه ای از قراردادهای آتی ارز در طول مدت قرارداد سوآپ است. قرارداد به طور کلی با همان نرخ ارز که نرخ نقدی در ابتدای سوآپ استفاده شده تنظیم می شود. برای جلوگیری از وضعیت نامطلوب نرخ ارز ، دو تاجر یا کشور قرارداد ارزی بین خود منعقد می کنند. مبادله ارزی غالباً به عنوان "مبادله متقابل" شناخته می شود و برای همه اهداف، اساساً هر دو یکسان هستند. اما ممکن است تفاوت های جزئی وجود داشته باشد.

از نظر فنی ، مبادله میان موضوعی همان مبادله FX است ، به استثنای دو طرف که در طول دوره مبادله، سود وام ها و همچنین مبالغ سرمایه را در آغاز و پایان. مبادله های FX ممکن است شامل پرداخت سود نیز باشد، اما همه اینها را شامل نمی شوند. مبادله های ارزی به همان روشی که مبادله نرخ بهره انجام می شود ، ارزیابی و ارزش گذاری می شوند. با استفاده از تجزیه و تحلیل جریان نقدی به روز شده، واحد پول هند هنوز بیش از حد ارزش گذاری شده است و انتظار می رود که بیشتر کاهش یابد، بنابراین نرخ ارز ثابت به نفع هند خواهد بود و خطرات مرتبط با FOREX را کاهش می دهد.

در طول مدت معامله می توان در هر زمان معامله ارزی را منعقد کرد، از آنها برای پوشش دادن استفاده می شود. توافق نامه دو جانبه ارز همچنین ذخایر ارزی هند (FOREX) را افزایش می دهد. ذخایر FOREX هند از اوج ۴۲۶.۰۸ میلیارد دلار در آوریل ۲۰۱۸ کاهش یافته است. این به این دلیل است که RBI ذخایر دلار آمریکا را برای محدود کردن استهلاک روپیه فروخته است. با توافق نامه مبادله Swea ، هند هر زمان که بخواهد ۷۵ میلیارد دلار سرمایه خارجی اضافی خواهد داشت.

کاهش هزینه های دستیابی به سرمایه های خارجی

مبادله ارز و نرخ بهره به شرکت ها امکان می دهد تا به طور موثرتری در بازارهای جهانی پیمایش کنند. مبادله ارز و نرخ بهره دو طرف را گرد هم آورده است که در بازارهای مختلف دارای مزیت هستند. به طور کلی ، سوآپ نرخ بهره و مبادله ارزی دارای مزایای یکسانی برای یک تجارت است. این شکل از مبادله ممکن است شامل مبادله پرداخت های سود ثابت برای وامی باشد که با یک ارز در برابر پرداخت های ثابت بابت یک وام معادل با ارز دیگر انجام می شود. در این حالت نیازی به مبادله مبلغ واقعی سرمایه نیست. در مقطعی ممکن است ارز دیگری در محل با ارز مورد نظر مبادله شود ، اما مبالغ اصلی همیشه در پایان مبادله مبادله می شود. دولت چین در حال تقویت سیاست داخلی سازی RMB با توافقنامه مبادله است. از سال ۲۰۰۸ ، توافقنامه مبادله دوجانبه با کشورهای مختلف از جمله کره جنوبی ، سنگاپور ، اندونزی ، هند ، روسیه و نیجریه منعقد کرده است. به عنوان یک قاعده کلی ، بانک های جهانی به عنوان واسطه در توافق نامه تسویه حساب ارز عمل می کنند. آنها همچنین ممکن است در ازای دریافت ارز ، طرف مقابل باشند تا از قرار گرفتن در معرض کلی آنها ، به ویژه در معرض خطرات ارزی جلوگیری کنند.

قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟

• محمد یونسی
• شهریور 30, 1400

معاملات سواپ ( SWAP ) یکی از انواع قرارداد های مشتقه در بازار های مالی است که به منظور پوشش ریسک یا همان HEDGEING انجام می شود و به موجب آن دو شخص جریان نقدینگی یا تعهدات مالی خود را باید یکدیگر تبادل می نمایند.

معاملات سواپ چیست؟

در معاملات سواپ رکن اصلی وجود تعهدات مالی پایه برابر اما با شرایط نابرابر است و همین شرایط نابرابر باعث می شود

که اشخاص ترغیب به مبادله این تعهدات مالی شوند.منظور از تعهد مالی پایه هر نوع تعهدی است

که شخص ملزم به پرداخت یا بازپرداخت یک بدهی، وام، اوراق قرضه ، مشارکت، ارز، ارز رمز و غیره در طول مدت معین با بهره شناور یا ثابت است و به دنبال معاوضه این تعهدات مالی خود با تعهدات شخص دیگری است با بهره شناور یا ثابت متقاوتی که میتواند

ریسک های مالی یا هزینه های مالی خود را کاهش دهد در مقابل طرف دیگر نیز با همین انگیره وارد معامله می شود.
در واقع دو شخص با بدهی مالی ناشی از اوراق قرضه می توانند این تعهدات مالی را با یکدیگر تاخت بزنند و معاوضه کنند

اما ممکن است که تعهد بازپرداخت اصل و سود یک طرف به صورت ماهانه باشد اما به دلیل اینکه جریان نقدینگی خود را تا پایان سال نیاز دارد به دنبال شخصی است که همین نوع تعهد مالی را داشته اما بازپرداخت اصل و سود آن به صورت یکجا در پایان سال است

ولی تمایل دارد به صورت ماهانه و اقساطی پرداخت نماید تا ریسک مالی نکول از تعهدات خود را کاهش دهد.
این یک مثال ساده برای معاملات سواپ است اما به خوبی نشان می دهد که چرا باید دو شخص با تعهد مالی برابر اقدام به معاوضه تعهدات خود نمایند.
اما معاملات سواپ تنوع بسیاری دراید و در خصوص انواع دارایی ها ، منافع، دیون یا تعهدات ارزی انجام می شود که میتوان مثال های متنوعی را در این خصوص بیان کرد .

سواپ بدهی و وام بهره ای

معمولاً سواپ در بدهی بهره ای همانطور که از عنوانش پیداست براساس یک بدهی پایه صورت می گیرد

یعنی هر دو طرف این معامله دارای بدهی پایه هستند اما ممکن است دارای شرایطی باشند

که برخی از این شرایط متغییر هستند برخی ثابت .

یکی از این شرایط نرخ بهره است که براساس نوع نرخ بهره ( ثابت یا شناور ) میتواند معامله سواپ صورت بگیرد.

معامله سواپ وام بهره ای : 1- با نرخ بهره ی ثابت در مقابل بهره شناور 2- بهره ثابت در مقابل بهره ثابت 3- بهره شناور در مقابل بهره ی شناور

در مورد اول طرف های معامله برای پوشش ریسک خود بهره ثابت یا شناور را با یکدیگر معاوضه می نماید .

در مورد دوم و سوم ممکن است هر دو طرف دارای شرایط برابر به لحاظ قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ نوع بهره بوده اما سایر متغییر ها مانند موعد بازپرداخت و شرایط آن باعث گردد تا دو طرف اقدام به معامله سواپ نمایند.

سواپ ارزی

در این نوع از معاملات معمولاً عامل ثابت وجود یک تعهد مالی است که همان تعهد پایه در معامله سواپ است

و اما عامل متغییر همان تعهد به ارزهای متفاوت است که در این صورت انگیزه اصلی تفاوت نرخ ارز در بازه های زمانی گوناگون است .

به طور مثال شخصی امروز 1000 دلار از بانک تسهیلات دریافت می نماید و برای مدتی کوتاهی به آن نیاز ندارد در مقابل شخص دیگری 1000 یورو از یک موسسه مالی مطالبه دارد که قرار است سه روز دیگر وصول نماید.

ولی او امروز به هزار دلار برای انعقاد قراردادی نیاز دارد بنابراین این دو شخص می توانند با سواپ بین خود نیاز یک دیگر را برطرف نماید

و از این طریق برای یک با دسترسی به نقدینگی، پوشش ریسک می شود و برای طرف دیگر سود ناشی از دریافت ارز به بهای کمتر می تواند جذاب باشد.

سواپ کالا

در سواپ کالا نیز تنوع زیادی وجود دارد اما به طور مثال شما قرارداد خرید یک تن برنج را به صورت نقدی با نرخ روز اما در مقابل شخصی قرارداد سلف برنج برای یک ماه بعد دارد یا شخصی حواله خرید خودرو نقدی دارد

و شخصی حواله ی وعده دار در اختیار دارد هر دو این اشخاص می توانند با انگیزه کسب سود یا پوشش ریسک اقدام به انجام معامله سواپ نمایند.

سواپ ارز دیجیتال

سواپ ارز دیجیتال تبدیل ارز های رمز نگاری شده به یکدیگر است. در گذشته به طور معمول تبدیل رمز ارز ها تنها توسط صرافی ها، واسطه های متمرکز و یا حساب های امانی امکان پذیر بود اما اکنون از طریق Swap Atomic می توانید مبادلات ارز دیجیتال را بدون هیچ واسطی و تنها با کیف پول خود انجام داده و به تبادل رمز ارز بپردازید.

این روش برای کسانی که به صرافی ها اعتماد ندارند و یا در حفظ دارایی خود بسیار محتاطانه عمل می کنند مناسب بوده

و بیش از همیشه به تمرکز زدایی ارز های دیجیتال کمک کرده است. به طور مثال اگر شما بخواهید اتریوم های خود به تتر را تبدیل کنید،

باید ابتدا اتریوم های خود را فروخته و به فیات تبدیل کنید ، سپس دوباره پول فیات را برای خرید ارز تتر پرداخت می کنید،

طی روندی که شرح داده شد برای تبدیل ارز به فیات و تبدیل دوباره آن به ارز باید تراکنش پرداخت کنید و این جاست که اتمیک سواپ جایگزین این فرآیند می شود. اتمیک سواپ از هزینه های اضافی تراکنش برای تبدیل ارز دیجیتال جلوگیری می کند

و به صورت مستقیم و سریع تر انجام می شود که به آن مبادلات اتمی گفته نیز می شود.

Bankiha.ir مجله بانکی ها

سوآپ در لغت به معنای معامله پایاپای ( ارز ) معاوضه ، عوض کردن ، مبادله ، بیرون کردن ، جانشین کردن و اخراج کردن آمده و در اصطلاح ، توافقی بین دو شرکت برای معاوضه جریان نقدی در آینده ( با دو نوع پرداخت متفاوت از بدهی یا دارایی ) است . قرارداد فوق تاریخ پرداخت و چگونگی محاسبه جریانات نقدی را که باید پرداخت شود مشخص می کند . معمولاً محاسبه جریانات نقدی شامل ارزش های آتی یک یا چند متغیر بازار است . اولین قراردادهای سوآپ در اوایل دهه 1980 منعقد شدند . از آن زمان تاکنون بازار سوآپ رشد چشم گیری داشته است . در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقات خارج از بورس به صورت سوآپ انجام می شود .

1. دارایی پایه ؛ موضوع قرارداد است و هدف از قرارداد ، انتقال ریسک اعتباری در معرض آن است . بطور معمول ، دارایی پایه یکی از اقلام زیر است :

2. فروشنده سوآپ Swap Seller )) ؛ طرف قراردادی که نرخ شناوری را دریافت و بازده کل را به طرف دیگر قرارداد پرداخت می کند . به فروشنده سوآپ ، خریدار حمایت نیز گفته می شود .

3. خریدار سوآپ ( Swap Buyer ) ؛ طرف قراردادی که با پرداخت نرخ شناور و دریافت بازده کل موافقت می کند ، به خریدار سوآپ فروشنده حمایت یا سرمایه گذار نیز گفته می شود .

4. شخص مرجع یا تعهد مرجع : شخص مرجع همان صادر کننده ابزار بدهی است . این شخص می تواند شرکت ، دولت و یا صادر کننده وام باشد .

5. صرف سوآپ ( Swap Premium)؛پرداخت هایی که به وسیله خریدار حمایت صورت می گیرد ، "پایه صرف" موسوم است . خریدار و فروشنده در تاریخ معامله برروی این صرف به توافق می رسند و صرف تا پایان مدت قرارداد ثابت می ماند .

سوآپ انواع فراوانی دارد . از بین انواع قراردادهای سوآپ ، قراردادهای سوآپ ارز و سوآپ نرخ بهره ، مهمترین و پرکاربردترین‌ها است .

1) سوآپ‌های نرخ بهره ، سوآپ نرخ بهره یکی از ابزارهای مهم برای مدیریت ریسک نرخ بهره به شمار می آید که برای اولین بار در سال 1982 در ایالت متحده مورد استفاده قرار گرفت . وقتی که تقاضا برای ابزارهای مالی رو به افزایش است ، این ابزار می تواند برای کاهش ریسک نرخ بهره به کار گرفته شود . شایع ترین نوع سوآپ که اصطلاحاً به Plain Vanilla Swaps نامیده می شود ، برای نرخ بهره برداری مشخصات زیر است ؛

شکل زیر یک سوآپ نرخ بهره را بین بانک پس انداز "الف " و شرکت مالی " ب " نشان می دهد . بانک پس انداز الف موافقت می کند که یک نرخ ثابت 7% را برای یک میلیون تومان از " اصل فرضی " برای ده سال آینده بپردازد و شرکت مالی ب نیز می پذیرد که نرخ اسناد خزانه یکساله را علاوه بر یک درصد ، برای مبلغ یک میلیون تومان ( اصل ذهنی ) را برای همان دوره پرداخت نماید . به این ترتیب هر ساله باید بانک پس انداز الف ، معادل 7% یک میلیون تومان را یه شرکت مالی ب نماید ، در حالی که شرکت مالی ب نیز باید نرخ اوراق خزانه (T-bill) بعلاوه یک میلیون تومان را به بانک پس انداز الف بپردازد . نرخ ثابت برای دوره ده ساله : 7%x 1000000 و نرخ متغیر برای دوره ده ساله (T-bill + 1%x1000000) خواهد بود .

2) قراردادهای سوآپ ارز ( Currency Swap Contracts ) ؛ سوآپ ارز عبارت است از پرداخت های اصل و فرع مبلغی از یک ارز در برابر پرداخت اصل و فرع در ارز دیگر . قرارداد سوآپ ارزی ایجاب می کند که مبالغ اصل ( وام ) با ارزهای گوناگون تعریف شده باشد ، که این مبالغ بطور معمول در شروع و پایان عمر سوآپ ، پرداخت می شوند . مبالغ پایه ( اصل وام ) طوری انتخاب می شوند که در صورت پرداخت در زمان شروع و ابتدای قرارداد ، معادل و مساوی همدیگر باشند . این برابری براساس نرخ برابری نقدی ارزهای مربوطه در زمان شروع قراداد است .

تحت یک قرارداد یا معامله سوآپ ارز ، یکی از طرفین طرفین توافق می کند تا پرداخت های دوره ای (ماهانه ،سالانه و . ) در یک ارز مشخص ، برای یک دوره خاص داشته باشد تا بدهی طرف دیگر معامله ( که از لحاظ ارز عنوان شده متحمل شده است ) ، برطرف شود . در عوض ، طرف دوم معامله توافق میکند که همین عملیات را در مورد طرف نخست قرارداد پیاده کند . سوآپ ارزی ، زمانی امکان پذیر است که هریک از جریان های پرداختی که سوآپ می شوند ارزش یکسان داشته باشند ( بدون در نظر گرفتن اینکه این جریان ها به نرخ بهره ثابت یا نوسانی بستگی دارندیا نه ؟ )

سوآپ ارز انواعی دارد ، در سال 1990 معمولترین شکل سوآپ ، سوآپ ارز ثابت ، Fixed for Fixed بود که بصورت سوآپ Plain Vailla رایجترین نوع سوآپ شناخته می شد . تحت این سوآپ ارز گردش نقدینگی سوآپ براساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت است .

یک شکل معمول دیگر از سوآپ ، سوآپ ارز شناور - شناور Flow for Flow است . در این حالت هر دو طرف جریان پرداختی براساس نرخ های شناور ارزهای مورد قرارداد است . بدین معنا که نرخ مورد توافق معامله گران عبارت است از نرخ زمان سررسید معامله .

یک نوع دیگر از سوآپ ارز که بسیار شایع و معمول است ، سوآپ ارز غیرهمسان Cross Currency Swap است و آن توافقی است برای سوآپ نرخ بهره ثابت در یک ارز ، با نرخ بهره متغییر در یک ارز دیگر .

سوآپ با شروع از معامله سلف Forward Starting Swap در این نوع سوآپ برگه بهادار سلفی ، با نرخ امروز سوآپ نرخ بهره یا یک بدهی که در آینده پدید یا فروخته می شود ، قفل شده و فروخته می شود . موسسه هایی که بخواهند اوراقی را با نرخ ثابت در آینده منتشر کنند ، می توانند از این نوع سوآپ استفاده کنند .

سوآپ نرخ بازده کل Total Return Swap or Total Rate Of Return Swap : TRORS ؛ قراردادی است که در آن دو طرف معامله یک دارایی را بصورت دارایی پایه یا معیار انتخاب می کنند ، پس از آن قرار می گذارند که یکی از طرفین بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش ارزش آن دارایی یا کاهش ارزش دارایی مربوطه را صاحب شود ، در عین حال ، طرف مقابل نیز وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت می کند که بطور معمول هم هیچگونه ارتباطی با دریافتی های نخست ندارد . در حقیقت این نوع سوآپ به طرف دوم اجاره می دهد تا دارایی اش را در برابر نوسان های ارزش ، پوشش دهد و طرف نخست نیز می تواند بدون اینکه دارایی را وارد ترازنامه اس بکند ، از عایدات اقتصادی آن بهره مند شود .

2.کاهش ریسک بازار دارای پایه فروشنده سوآپ از راه جبران زیان کاهش ارزش دارایی پایه به وسیله خریدار سوآپ .

. لازم نیست تا خریدار سوآپ شخصاً درباره تامین مالی خرید دارایی پایه اقدام کند و در عوض مبلغی را به فروشنده سوآپ در ازای دریافت بازده کل ناشی از دارایی پایه می پردازد .

. خریدار سوآپ در معرض همان میزان خطر اقتصادی ناشی از یک سبد متنوع از دارایی ها در یک معامله سوآپ است که در معامله های بازار نقدی بدست می آید . به این وسیله سوآپ بازده کل نسبت به بازار نقد ابزار بسیارموثرتری خواهد بود .

خریدار سوآپ خرید یک دارایی همزمان با ریسک اعتباری مثل اوراق قرضه شرکتی در بازار را مشکل می یابد ، از سوی دیگر خریدار سوآپ در برابر دریافت بازده کل دارایی پایه در معرض دو ریسک اعتباری یا نکول فروشنده سوآپ ریسک و ریسک تغییر نرخ سود قرار می گیرد .

سوآپ دارایی (Equity Swap ) : در این سوآپ جریان های نقدی آینده بین دو طرف برای مدت مشخصی مبادله می شود . یکی از این دسته جریان های نقدی ، نوعاً بهره ای است که بر دارایی پایه ( ممکن است مبلغی پول باشد ) بار می شود . دسته دیگر جریان‌های نقدی به عملکرد شاخص سهام در بازار بورس اوراق بهادار مربوط است . به این معنا که یکی از طرفین جریان های بهره ای دارایی پایه را صاحب می شود و طرف دیگر تغییرهای ارزش شاخص بورس اوراق بهادار در مدت زمان مورد توافق را بدست می آورد .

سوآپ نکول اعتباری (Credit Default Swap :CDS): این سوآپ پرکاربردترین مشتقه اعتباری است . این قرارداد توافقی است که طی آن طرف خریدار اجرتی را بصورت دوره ای ب طرف فروشنده در برابر تعهد وی به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده و در صورت بروز حادیه ای مورد توافق پرداخت میکند . این قرارداد مانند بیمه است که طی آن صاحبان دارایی ها آنها را در ازای مبلغی بصورت دوره ای بیمه می کنند . تفائت اصلب بین " سوآپ نکول اعتباری " و " سوآپ نرخ بازده کل " در این است که سوآپ نکول اعتباری از دارایی در برابر بروز یک اتفاق خاص محافظت می کند درحالیکه سوآپ نرخ بازده کل از دارایی در برابر کاهش ارزش احتمالی آینده ان محافظت می کند . به عبارت دیگر در حالیکه CDS بصورت ابزار مشتقه اعتباری مطرح است ، TRORS هیچگاه بصورت یک مشتقه اعتباری مطرح نیست .

سوآپ با سررسید ثابت Constant Maturity Swap :CMS) : سوآپ با سررسید ثابت یک سوآپ جهت تامین منابع مالی است که به خریدران آن این امکان را می دهد تا بتواند مدت زمان مشخصی را بصورت دوره دریافت جریان های نقدی در خلال معامله خود مشخص کند. سوآپ با سررسید ثابت در مقابل نقطه ای در منحنی تغییرهای قیمت سوآپ مربوط به یک قیمت اعلام شده دوره ای ثابت می شود .

سوآپ تفاضلی (Differential Swap) : نوعی سوآپ نرخ بهره است که طی ان نرخ بهره در یک ارز با یک نرخ بهره متغیر در یک ارز خارجی معاوضه می شود .

سوآپشن (Swaption): سوآپشن ها ابزار جدیدی از ابزارهای مهندسی مالی برای کنترل ریسک نرخ بهره محسوب می شوند و در واقع قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ یک نوع حفاظت از نرخ بهره بلند مدت است .

ریسک اعتباری در سوآپ : قراردادهایی همچون سوآپ که در واقع توافق نامه های خصوصی بین شرکت هستند در معرض ریسک اعتباری هستند .

1. قراردادهای آتی و اختیار معامله ابزارهای مالی به نسبت کوتاه مدت بوده و در سررسیدهای کوتاه مدت کاربرد دارند . چنین ابزارهایی برای سررسیدهای حداکثر تا یک سال می توانند کارآیی داشته باشند و با توجه به قیمت تمام شده آن ( ارزش قرارداد ) مثمر ثمر بودهو ریسک را پوشش می‌دهد. اما سوآپ ( قراردادهای سوآپ ) براحتی و با قیمت مناسب (Cost-Effective) شرت یا موسسه مالی یا صندوق سرمایه گذاری که با ریسک وام یا سرمایه گذاری روبه رو است را در درازمدت پوشش می‌دهد .

2. تفاوت دیگر بین قراردادها این است که قراردادهای سوآپ در اصطلاح به قراردادهای (Over the Counter : OTC) معروف هستند ، یعنی قراردادهایی که خارج از بورس مورد معامله قرار می گیرند و ضوابط و مقررات استاندارد بورس بر آنها حاکم نیست . ضمن اینکه در قراردادهای سوآپ افزون بر وجود پیش فرض مبادله اصل مبلغ قرارداد در تاریخ سررسید ، جریان های نقدی حاصل از بهره های ارزهای مورد معامله در سررسید انجام می شود . در قراردادهای آتی مبلغی بعنوان حساب ودیعه و در قراردادهای اختیارات مبلغی بعنوان قیمت حق خرید یا قیمت حق فروش مطرح است که این مبالغ غیر از قیمت دارایی پایه است که در سررسید مبادله می شود . از طرفی برای شرکتی که می خواهد خود را در برابر ریسک نرخ برابری ارز خارجی پوشش دهد ، استفاده از قراردادهای اختیار معامله ارزها ، در مقایسه با قراردادهای آتی ، گزینه ممطلوبتری است .

3. پیمان آتی منجر به معاوضه جریانات نقدی فقط در یک تاریخ یکسان می شود ، ولی قراردادهای سوآپ عموماً به معاوضه جریان نقدی در چنین زمان مختلف در آینده می انجامد .

سوآپ چیست

سوآپ چیست

سرفصل‌های این مقاله

سوآپ در لغت به‌معنای معامله پایاپاى، معاوضه، عوض‌کردن، مبادله‌کردن و جانشین‌کردن آمده و در اصطلاح، توافقی بین دو طرف برای معاوضه جریان نقدی در آینده (با دو نوع پرداخت متفاوت) است. اولین سواپ در سال ۱۹۸۱ میلادی بین شرکت IBM و بانک جهانی صورت گرفت. هرچند سابقه طراحی و ابداع سوآپ (swaps) نسبت به سایر مشتق‌های مالی کمتر است، اما اهمیت آن کم نیست. به عبارت دیگر، چنانچه اندازه بازار سوآپ را موردتوجه قرار دهیم، شاید بتوان آن را نسبت به سایر مشتق‌های مالی پراهمیت‌تر دانست. درواقع، سوآپ توافقی است بین دو طرف تا مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی آتی را با یکدیگر معاوضه کنند. در اکثر مواقع، یک‌طرف سواپ مبالغی را برحسب یک متغیر تصادفی نظیر نرخ بهره، نرخ ارز، بازده سهام و یا قیمت یک کالا پرداخت می‌نماید. این پرداخت‌ها به پرداخت‌های متغیر (variable) یا شناور (floating) موسوم است. طرف دیگر سوآپ ممکن است مبالغی را به صورت ثابت و یا شناور بر پایه‌یک متغیر تصادفی دیگر پرداخت نماید. در حالی‌که در قراردادها و پیمان‌های آتی و نیز اختیار معامله از عبارت خریدار و فروشنده برای طرفین معامله استفاده می‌گردد، در مورد سوآپ چنین ادبیاتی چندان رایج نیست. در عوض، در سواپ یک‌طرف معامله به عنوان پرداخت‌کننده برحسب نرخ شناور (یا متغیر) و طرف دیگر به عنوان پرداخت‌کننده برحسب نرخ ثابت شناخته می‌شود. البته، در برخی از قراردادهای سوآپ، هر دو طرف معامله برحسب نرخ شناور به طرف مقابل پرداخت می‌نمایند.

معمولاً قراردادهای سوآپ شامل یک مجموعه از جریان‌های نقدی است. درواقع، سواپ حالت کلی‌تر پیمان‌های آتی است که در آن به‌جای یک پرداخت با مجموعه‌ای از پرداخت‌ها مواجه هستیم. بنابراین، می‌توان سوآپ را به عنوان مجموعه‌ای از پیمان‌های آتی در نظر گرفت. در هنگام انعقاد سوآپ هیچ پولی بین طرفین معامله ردوبدل نمی‌شود. بنابراین، ارزش سواپ در زمان شروع آن معادل صفر است. البته سوآپ‌های ارزی از این قاعده مستثنی هستند، در سوآپ‌های ارزی طرفین معامله در هنگام انعقاد سوآپ، مبلغ فرضی قرارداد (notional principal) را برحسب ارزهای مختلف با یکدیگر رد و بدل می‌کنند. همانطور که پیشتر اشاره شد، در سوآپ طرفین معامله مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی را معاوضه می‌کنند، بنابراین ما با تاریخ‌های پرداخت یا تاریخ‌های تسویه (settlement date) متعدد سر‌وکار داریم. به دوره زمانی بین دو تاریخ تسویه، دوره تسویه (settlement period) می‌گویند. به استثنای سوآپ‌های ارزی، در دیگر انواع سوآپ، مبالغی که در تاریخ‌های تسویه بین طرفین سوآپ ردوبدل می‌شود برحسب ارز یکسان است. بنابراین، طبیعی است که طرفین سوآپ، خالص مبالغ پرداختی را ردوبدل نمایند. در مورد سوآپ ارزی، مبالغ پرداختی در تاریخ‌های تسویه برحسب ارزهای مختلف می‌باشد، درنتیجه هر یک از طرفین سوآپ به صورت مجزا مبالغی را برحسب ارز موردنظر پرداخت می‌نماید و تسویه خالص کاربردی ندارد. تسویه قراردادهای سوآپ معمولاً به صورت نقدی است، تحویل فیزیکی دارایی پایه در مورد قراردادهای سوآپ کمتر است. قراردادهای سوآپ همیشه دارای یک تاریخ خاتمه (termination date) مشخص می‌باشد. در تاریخ خاتمه آخرین پرداخت توسط طرفین سوآپ صورت می‌گیرد. تاریخ خاتمه را می‌توان مشابه تاریخ انقضاء در سایر انواع قراردادهای مشتقه در نظر گرفت. قراردادهای سوآپ در بازار خارج از بورس و برحسب نیازهای خاص طرفین قرارداد معامله می‌شود. مشابه سایر قراردادهای مشتقه خارج بورسی، قراردادهای سوآپ نیز در معرض ریسک نکول قرار دارد. هر بار که یکی از طرفین سوآپ نسبت به انجام تعهد خود مبنی بر پرداخت مبلغی که بر عهده اوست به طرف مقابل قصور کند، این ریسک عینیت می‌یابد. درواقع می‌توان گفت، قراردادهایی همچون سوآپ در معرض ریسک اعتباری هستند.

سوآپ چیست

همان‌طور که قبلاً اشاره شد، سوآپ دارای یک تاریخ خاتمه یا تاریخ انقضای مشخص است. در برخی موارد ممکن است یکی از طرفین سوآپ تمایل داشته باشد تا زودتر از تاریخ انقضاء از سواآپ خارج شود. این امر مشابه آن است که شخص دارنده اوراق قرضه بخواهد قبل از سررسید اوراق، آن را بفروشد و یا اینکه دارنده اختیار معامله بورسی و یا قرارداد آتی بخواهد قبل از تاریخ انقضاء آن را بفروشد. خروج از سوآپ قبل از تاریخ انقضاء به شیوه‌های مختلف امکان‌پذیر است. قرارداد سواپ برحسب ارزش فعلی خالص جریان‌های نقدی آتی که طرفین باید در آینده ردوبدل کنند دارای ارزش بازاری معینی بوده که در طول عمر سوآپ قابل‌محاسبه است. به عنوان مثال، اگر ارزش بازاری سواپ برای یکی از طرفین معامله ۱۲۵ هزار دلار باشد، وی می‌تواند در صورت موافقت طرف مقابل با دریافت مبلغ مذکور از وی، به قرارداد خاتمه بخشد. این روش موجب می‌شود تا قرارداد سوآپ برای هر دو طرف پایان پذیرد. در هر صورت، خاتمه دادن به قرارداد سواپ به شیوه اخیر نیازمند جلب موافقت طرف مقابل قرارداد است. در هنگام عقد قرارداد سوآپ می‌توان چنین رویکردی را برای خاتمه زودتر از موعد سوآپ پیش‌بینی نمود. رویکرد دیگری که برای خاتمه زودتر از موعد قرارداد سوآپ رایج است، ورود به یک قرارداد سواپ جدید با موقعیت معکوس است. برای مثال، شرکتی را در نظر بگیرید که وارد یک قرارداد سوآپ شده و متعهد است درازای دریافت مبالغی برحسب نرخ لایبور، مبالغ ثابتی را بر پایه نرخ بهره ۵ درصد به طرف مقابل قرارداد پرداخت نماید. بهره ثابت پرداختی توسط شرکت در ۱۵ ژانویه هرسال انجام‌شده و مبالغ شناور در ۱۵ جولای دریافت می‌شود. در حال حاضر سه سال تا تاریخ انقضای قرارداد باقیمانده است و شرکت مورداشاره علاقه‌مند است که به قرارداد مذکور خاتمه بخشد.

برای این منظور وی می‌تواند وارد یک قرارداد سوآپ قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ جدید با موقعیت معکوس شود. بدین ترتیب که طی یک قرارداد سو آپ سه‌ساله، بهره ثابت را دریافت و بهره شناور را پرداخت نماید. در قرارداد جدید، شرکت متعهد می‌شود به مدت سه سال و در تاریخ ۱۵ جولای هرسال نرخ بهره لایبور (نرخ لایبور (London Inter Bank Offered Rate=LIBOR) عبارت است از میانگین نرخ بهره بین‌بانکی که بانک‌ها در کوتاه‌مدت به یکدیگر وام می‌دهند). را به طرف مقابل پرداخت‌نموده و در عوض در ۱۵ ژانویه، نرخ بهره ثابت موردتوافق را دریافت کند. نرخ بهره ثابت در قرارداد سوآپ جدید مطابق شرایط روز بازار در تاریخ انعقاد سوآپ تعیین‌شده و ممکن است با نرخ ۵ درصد تعیین‌شده در قرارداد قبلی متفاوت باشد. در هر صورت، مبالغ دریافتی و پرداختی برحسب نرخ لایبور با یکدیگر خنثی‌شده و شرکت صرفاً باید مبالغ ثابت مشخصی را برحسب مابه‌التفاوت دو نرخ بهره ثابت تعیین‌شده در دو قرارداد دریافت یا پرداخت نماید. بنابراین، ریسک شرکت در برابر نوسانات نرخ بهره لایبور به طور کامل از بین می‌رود اما ریسک نکول طرف مقابل همچنان پابرجاست زیرا هر دو قرارداد سوآپ موردبحث کماکان به قوت خود باقی هستند. روش سوم خاتمه دادن به قرارداد سوآپ آن است که آن را به طرف سومی بفروشیم. حالتی را در نظرگیرید که یک شرکت دارای یک قرارداد سو آپ به ارزش ۷۵ هزار دلار است. این شرکت می‌تواند در صورت جلب نظر و موافقت طرف مقابل قرارداد، شخص ثالثی را پیدا نماید و قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ تعهد خود را به قیمت ۷۵ هزار دلار به وی واگذار نماید. رویکرد اخیر، چندان رایج نیست. روش دیگری که برای خروج زودتر از موعد از قرارداد سوآپ وجود دارد استفاده از اختیار معامله بر روی سوآپ (swaption) است. اختیار معامله بر روی سوآپ نوعی اختیار معامله است که دارایی پایه آن‌یک قرارداد سواپ است. دارنده اختیار معامله بر روی سواپ نسبت به ورود به سوآپ موضوع قرارداد مخیر است و می‌تواند از طریق این ابزار، اختیار ورود به یک قرارداد سوآپ معکوس را برای خود حفظ نماید.

دارایی پایه سوآپ می‌تواند نرخ ارز، نرخ بهره، سهام، کالا و… باشد. در ادامه به معرفی اجمالی انواع مختلف قراردادهای سوآپ می‌پردازیم:

در سوآپ نرخ بهره، طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارز مشابه معاوضه می‌نمایند. در این نوع از سوآپ مبلغ اسمی قرارداد برای دو طرف قرارداد یکسان بوده و تسویه به صورت خالص انجام می‌شود. در سوآپ نرخ بهره دو حالت ممکن است: در حالت اول، دو طرف قرارداد مبالغ بهره را برحسب بهره متغیر پرداخت می‌کنند. اما در حالت دوم، یکی از طرفین قرارداد برحسب بهره ثابت و دیگری برحسب بهره متغیر پرداخت می‌نماید. برخلاف سوآپ ارزی که پرداخت بهره ثابت برای دو طرفین قرارداد ممکن بود، در مورد سوآپ نرخ بهره چنین حالتی بی‌معنی خواهد بود زیرا با یکسان بودن ارز، این حالت منجر به مبادله جریان‌های نقدی کاملاً یکسان خواهد شد. ضمناً، در سوآپ نرخ بهره نیازی به مبادله مبلغ اسمی قرارداد در تاریخ انعقاد و اختتام سوآپ نیست، زیرا با ارز یکسان سروکار داریم. فرض کنید یک شرکت از بانکی وام گرفته است و نرخ آن براساس لایبور به علاوه درصد ثابتی است، ازآنجایی که نرخ لایبور متغیر است، شرکت برای پوشش ریسک خود، وارد قرارداد سواپ با بانک دیگری می‌گردد که در بازار سواپ فعال است و طبق آن قرارداد، مبالغ ثابتی را پرداخت و نرخ لایبور را دریافت می‌کند، در این مثال شرکت مذکور از قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ یک‌سو با بانکی که وام گرفته طرف است و از سویی دیگر با بانکی که در بازار سواپ فعال است، ولی برآیند کلی این دو، این خواهد بود که نرخ لایبور را مستقیماً از یکی از بانک‌ها دریافت و به دیگری پرداخت می‌کند، درواقع ریسک تغییرات نرخ لایبور را پوشش داده و پرداخت‌هایش را در دو طرف به پرداخت‌های ثابت تبدیل می‌کند.

در سوآپ سهام، طرفین قرارداد مبالغی را برحسب بازده سهام یا شاخص سهام معاوضه می‌نمایند. سواپ سهام به‌گونه‌ای طراحی‌شده که علاوه بر بازده حاصل از سود نقدی، بازده ناشی از منفعت سرمایه‌ای (capital gain) را نیز شامل می‌شود. سوآپ سهام معمولاً توسط مدیران پرتفوی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قراردادی را در نظر بگیرید که درازای دریافت مبلغی ثابت، بازده شاخص s&p500 پرداخت شود، منظور از بازده نیز تغییرات شاخص مذکور در بازه‌ی زمانی مشخص است، بدیهی است که هردو نرخ در مبلغ ثابت قرارداد ضرب شده و جریانات نقدی پرداختی و دریافتی را حاصل می‌کند.

در سوآپ ارزی، طرفین قرارداد مبالغ بهره را برحسب ارزهای مختلف ردوبدل می‌کنند. این روش به طرفین معامله کمک می‌کند تا در مقابل ریسک نوسانات نرخ ارز مقاوم‌تر بوده و آن را بهتر مدیریت کنند. در ۱۹۹۰، معمول‌ترین شکل سواپ، سواپ ارز ثابت- ثابت (fixed-for-fixed) بود که به‌صورت سواپ Plain Vanilla (رایج‌ترین نوع سوآپ) شناخته می‌شد. تحت این سوآپ ارز، گردش نقدینگی سواپ براساس گردش نقدینگی آتی دو ارز متفاوت است که شامل مبادله میان دو طرف معامله نرخ ثابت بهره در یک نرخ ارز در معاوضه با نرخ ثابت بهره در نرخ ارز دیگری است. درواقع، شرکت A متعهد به پرداخت نرخی ثابت براساس یک نوع ارز و شرکت B متعهد به پرداخت نرخی ثابت بر اساس ارزی دیگر است. یک‌شکل معمول دیگر از سواپ، سواپ ارزی ثابت-شناور (fixed-for-flow) است. تحت این قرارداد،‌ یکی از جریان‌های پرداخت در نرخ ثابت‌ یک ارز قرارگرفته، در حالی‌که جریان پرداخت دیگر، براساس نرخ شناور ارز دیگر قرار می‌گیرد. درواقع، شرکت A متعهد به پرداخت نرخ ثابتی طبق یک نوع ارز و شرکت B متهد به پرداخت نرخی شناور بر اساس ارزی متفاوت است. یکی دیگر از انواع سواپ، سواپ ارز شناور-شناور (flow-for-flow) است. در این حالت هر دو طرف جریان پرداختی براساس نرخ‌های شناور ارزهای مورد قرارداد است. درواقع، شرکت A متعهد به پرداخت نرخ شناوری براساس یک نوع ارز و شرکت B نیز متعهد به پرداخت نرخی شناور بر اساس ارزی دیگر است. یک نوع دیگر از سواپ ارز که بسیار شایع و معمول است، سواپ ارز غیرهمسان (Cross-Currency Swap) است و آن توافقی است برای سواپ نرخ بهره ثابت در‌ یک ارز، با نرخ بهره متغیر در‌ یک ارز دیگر.

شیوه دیگر انجام سواپ ، سواپ نرخ بازده کل می‌باشد که در آن، طرفین معامله، یک دارایی را بصورت دارایی پایه یا معیار انتخاب کرده و توافق می‌کنند که یکی از طرفین بهره متعلقه به آن دارایی پایه و هر نوع افزایش یا کاهش ارزش آن دارائی را صاحب شود و طرف مقابل نیز وجوه ثابت یا شناوری را از طرف مقابل دریافت کند که بطور معمول هیچ‌گونه ارتباطی با دریافتی‌های طرف اول ندارد. در حقیقت، این نوع سواپ ، به طرف دوم اجازه می‌دهد تا دارائی‌اش را در برابر نوسان‌های ارزش، پوشش دهد و طرف نخست نیز می‌تواند بدون اینکه دارائی را وارد ترازنامه‌اش بکشد، از عایدات اقتصادی آن بهره‌مند شود. بدین ترتیب، سواپ بازده قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ کل، دو کارکرد اصلی دارد؛ یکی کاهش ریسک اعتباری دارایی پایه از راه انتقال بازده کل به خریداران سواپ و دیگری کاهش ریسک بازار دارایی پایه فروشنده سواپ از طریق جبران زیان کاهش ارزش دارائی پایه به‌وسیله خریدار سواپ . علاوه بر این، منافع متعددی هم در استفاده از این نوع سواپ به‌جای خرید دارایی پایه برای سرمایه‌گذار مترتب است؛ اول آنکه لازم نیست خریدار سواپ شخصاً درباره تأمین مالی خرید دارائی پایه اقدام کند؛ لیکن در عوض مبلغی را به فروشنده سواپ درازای دریافت بازده کل ناشی از دارائی پایه می‌پردازد. دوم آنکه خریدار سواپ می‌تواند از بهترین اقدام فروشنده سوآپ در تهیه دارائی پایه نفع ببرد، سوم آنکه خریدار سواپ در معرض همان میزان خطر اقتصادی ناشی از یک سبد متنوع از دارائی‌ها در یک معامله سواپ است که در معامله‌های بازار نقدی به دست می‌آید. به این وسیله سواپ بازده کل نسبت به بازار نقد، ابزار بسیار مؤثرتری خواهد بود. چهارم آنکه خریدار سواپ، در خرید یک دارائی هم‌زمان با ریسک اعتباری مثل اوراق قرضه شرکتی در بازار مواجه با مشکل است و از سوی دیگر در برابر دریافت بازده کل دارایی پایه در معرض دو ریسک اعتباری یا نکول فروشنده سواپ و ریسک تغییر نرخ سود قرار می‌گیرد.

ازآنجا که مؤسسات مالی، در معرض ریسک عدم بازپرداخت اقساط وام‌های مشتریان خود قرار دارند، به منظور صیانت از دارائی خود و مصونیت از ریسک عدم پرداخت اقساط وام از سوی مشتریان، قرارداد معاوضه یا سواپ (SWAP) چیست؟ از مکانیزم سواپ نکول اعتباری استفاده می‌کنند. مطابق این ساز و کار حقوقی – مالی، مؤسسات مذکور طی یک قراردادی در جایگاه خریدار سواپ قرارگرفته و با فروشنده سواپ که معمولاً یک مؤسسه بیمه‌ای است توافق می‌کنند تا در سررسیدهای معینی، مبلغی مشخصی را به فروشنده پرداخت کنند و متقابلاً، فروشنده نیز متعهد می‌گردد که در صورت عدم پرداخت اقساط مشتریان به موسسه مالی، وی در راستای اجرای قرارداد نکول اعتباری در سقف تعهدی که به موجب این قرارداد پذیرفته، معادل آنچه که مشتری موسسه نپرداخته است، جبران کند. در این نوع سواپ، طرف خریدار، اجرتی را بصورت دوره‌ای به طرف فروشنده در برابر تعهد وی به پرداخت مبلغ مشخصی در آینده و در صورت بروز حادثه‌ای موردتوافق (مانند نکول)، پرداخت می‌کند. این قرارداد، مانند بیمه است که طی آن، صاحبان دارائی‌ها آن‌ها را درازای مبلغی بصورت دوره‌ای بیمه می‌کنند. تفاوت اصلی بین «سواپ نکول اعتباری» و «سواپ نرخ بازده کل» در این است که سوآپ نکول اعتباری از دارائی، در برابر بروز یک اتفاق خاص، محافظت می‌کند؛ در حالی‌که سواپ نرخ بازده کل از دارائی، در برابر کاهش ارزش احتمالی آینده آن حفاظت می‌کند. به عبارت دیگر، در حالی‌که اولی بصورت ابزار مشتقه اعتباری است، دومی هیچ‌گاه بصورت یک مشتقه اعتباری مطرح نمی‌باشد.

مشابه آنچه در مورد سواپ ارزی، سواپ نرخ بهره و سواپ سهام ملاحظه شد می‌توان بر روی کالاها و هر چیز دیگری با نتایج تصادفی که شرکت‌ها، نهادهای مالی و یا اشخاص با آن مواجه هستند، قرارداد سواپ تعریف نمود. سواپ کالا بسیار رایج است. برای مثال، شرکت‌های هواپیمایی برای خرید سوخت موردنیاز خود در آینده وارد قرارداد سو‌آپ می‌شوند. طی قرارداد مذکور آن‌ها مبالغ ثابتی را به طرف مقابل سواپ پرداخت کرده و در عوض، طرف مقابل هم مبالغی را بر مبنای قیمت سوخت به آن‌ها می‌پردازد. همچنین استفاده از سواپ برای تثبیت قیمت طلا، فلزات گران‌بها و یا گاز طبیعی نیز بسیار متداول است. هدف از این قراردادها تثبیت قیمت خرید یا فروش کالاهای مذکور است. مضافاً این‌که، می‌توان قراردادهای سواپ را برای کالاهای غیرقابل ذخیره‌سازی نظیر برق و با آب و هوا نیز استفاده کرد. در مورد سواپ آب و هوا، مبالغ پرداختی برحسب معیار خاصی از سنجش آب و هوا نظیر میزان بارش، دما و یا خسارت‌های ناشی از تغییرات آب و هوایی پرداخت می‌شود. قراردادهای سوآپ یا معاوضه نفتی، از سنخ قراردادهای معاوضه کالاست. درواقع رایج‌ترین نوع قراردادهای معاوضه کالا، قرارداد سواپ نفتی است. ایران به لحاظ موقعیت استراتژیکی و دسترسی به آبراه‌های بین‌المللی و خطوط لوله بسیار گسترده نفتی، موقعیت ویژه‌ای برای سواپ نفت و فرآورده‌های نفتی کشورهای آسیای میانه دارد.

چطور با تخفیف کارمزد در صرافی های ارز دیجیتال ثبت نام کنیم؟

توجه: با وجود اینکه دو صرافی کوینکس و کوکوین هر دو فعلا بدون نیاز به تغییر IP فعالیت می‌کنند اما بهتر است برای امنیت بیشتر از IP ثابت خارج از ایران استفاده کنید.